اِدم یا تورم چیست؟
اِدم یا تورم تجمع غیرعادی و بیش از اندازه مایعات در بافت های بدن است. این اتفاق ممکن است فقط در یک ناحیه محدود مشاهده شود یا در سرتاسر بدن اتفاق بیفتد. تورم بیماری نیست بلکه نشانه ای از وضعیت سلامتی فرد است. همچنین میتواند علامت یک بیماری، یکی از عوارض جانبی بعضی از داروها یا وضعیت حاد جسمانی باشد.
در حالت عادی، مایعات داخل بدن از سیستم داخل عروقی (شامل رگ ها و قلب) و خارج عروقی (سایر مناطق بین سلولی) در حال جابجایی هستند. حرکت این مواد توسط ۲ عامل یعنی نیروی هیدرواستاتیکی Hydrostatic pressure و فشار آنکوتیک (Oncotic pressure) تنظیم میشود. معمولا هنگامی که تعادل بین این نیرو ها بهم میریزد و سیستم لنفاوی قادر به انجام وظیفه خود نیست، اِدم رخ میدهد.
نشانه ها و علائم ورم
برآمدگی، اولین و مهم ترین نشانه بروز تورم است. این اتفاق میتواند در سرتاسر بدن اتفاق بیفتد یا فقط در یک ناحیه مشاهده شود. بعضی کارها میتواند تورم سطحی را وخیم تر کند؛ مثل نشستن یا ایستادن به مدت طولانی. همچنین میتوان ورم را به ۲ نوع گوده گذار و غیر گوده گذار تقسیم بندی کرد.
در ورم گوده گذار وقتی دستمان را به مدت ۳۰ ثانیه در محل ورم فشار میدهیم، جای انگشتمان بر روی بدن باقی میماند اما در نوع غیر گوده گذار، این اتفاق نمی افتد.
دلایل مختلفی برای بروز تورم وجود دارد اما به طور معمول تورم گوده گذار به دلیل مشکلات کلیوی، کبدی و کمبود پروتئین اتفاق می افتد. همچنین تورم غیرگوده گذار هم معمولا به دلیل مشکلات سیستم لنفاوی و عروقی اتفاق می افتد.
اما دلایل عمومی بروز ادم شامل نشستن یا ایستادن طولانی مدت، مصرف بیش از حد نمک، تغییرات هورمونی پیش از قاعدگی و یا حاملگی است.
تورم میتواند از عوارض جانبی بسیاری از داروها باشد. بعضی داروهای کنترل فشار خون، دیابت، ضد التهاب، استروژن و اسستروئیدی و گشادکننده عروق است. بسیاری از واکنش های دارویی بدون خطر هستند اما در صورت بروز التهاب و تورم در زبان، گلو و مجرای تنفسی لازم است مداخلات پزشکی انجام شود.
همچنین بیماری های مزمن تنفسی مانند برونشیت یا آمفیزم میتواند منجر به ادم ریه و در نتیجه کاهش اکسیژن خون شود.
نارسایی مزمن وریدی ناشی از واریس و ترومبوفلبیت میتواند موجب تجمع خون در اندام های تحتانی شود.
سیروز کبدی میتواند موجب افزایش فشار در رگ های خونی شکمی شود که گاهی با بروز تورم و برآمدگی در ناحیه شکم خود خود را بروز میدهد.
نارسایی های قلبی هم به دلیل عدم خونرسانی مناسب به ریه ، باعث ظرفیت ریوی و کاهش اکسیژن خون شود.
بیماری های کلیوی میتواند با بروز تورم و برآمدگی دور چشم بروز پیدا کند.همچنین کاهش سطح پروتئین در خون (آلبومین) هم گاهی نتیجه مشابهی در پی دارد.
بعضی از نارسایی های سیستم لنفاوی موجب ادم در پا و بازو میشود. باید توجه داشت که در بعضی موارد این بیماری ها قابل درمان نیست اما با مصرف دارو میتوان علائم آن را کنترل کرد.
عوارض و خطرات عدم کنترل و درمان تورم
اگرچه معمولا موارد خفیف و متوسط تورم بدون مصرف دارو برطرف میشود اما در موارد شدید برای جلوگیری از بروز مشکلات وخیم تر، نیاز به مداخلات پزشکی وجود دارد.
از عوارض تورم میتوان به کشیدگی، التهاب ، خارش و قرمزی پوست تا بروز زخم و آسیب های پوستی اشاره کرد. گاهی لخته های خونی ایجاد شده موجب تشدید ورم میشود.
درمان ها و مداخلات خانگی تورم
بیماران مبتلا به تورم یا در معرض بروز این مشکل میتوانند با رعایت بعضی نکات، به بهبود شرایط یا پیشگیری از عوارض شدیدتر کمک کنند
کاهش مصرف روزانه نمک
انجام فعالیت های روزانه ورزشی
دوری از محیط های بسیار گرم مانند حمام گرم و طولانی مدت، سونا
پوشیدن جوراب، دستکش و دیگر لباس های مخصوص به طور مرتب و در طول سفر های طولانی
مراجعه منظم به پزشک برای تشخیص یا کنترل بیماری های احتمالی
منبع