لیزر کم توان یا لیزر سرد چیست؟ این روزها استفاده از انواع لیزر کم توان،پرتوان و توان متوسط برای انواع عمل های جراحی، زیبایی، دندانپزشکی، فیزیوتراپی، درمان زخم و … بسیار رایج شده است. در سطح شهر مراکز بسیاری به وجود آمده اند که به طور تخصصی مبحث لیزرتراپی را دنبال میکنند.
در این مقاله تمرکز ما بر روی بحث درمان انواع زخم با لیزر کم توان یا سرد است. در ایران از لیزر سرد برای درمان زخم دیابتی، زخم بستر و زخم های عروقی استفاده میشود که مزایای بسیار زیادی برای بیماران به همراه دارد.
لیزر چیست؟
لیزر Laser مخفف تقویت نور به روش گسیل القایی تابشی Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation است. لیزر در واقع مجموعه ای از پرتوهای باریک نوری با طول موج مشخص است که به صورت منظم باهم در یک نقطه متمرکز شده و تابیده میشوند.
اولین لیزر در سال ۱۹۶۰ توسط تئودور میمن Theodore Maiman ساخته شد.
لیزر یک فرم از انرژی الکترومغناطیسی است که در محدوده نور مرئی یا مادون قرمز قرار میگیرد.
کاربرد لیزر در موارد جراحی، روش های تشخیصی و مطالعات فیزیولوژیک میباشد.
اما لیزری که در درمان زخم و کنترل درد به کار میرود از دسته لیزرهای کم توان می باشد.
بخش های تشکیل دهنده لیزر
لیزر از ۳ قسمت تشکیل شده که شامل:
۱- ماده فعال:
ماده ای که بعد از برانگیخته شدن از خود فوتون ساطع می شود
۲- کاواک:
محفظه ایی که ماده فعال در آن قرار میگیرد، دو آینه در انتها و ابتدای این محفظه به صورت موازی قرار گرفته اند و روند موازی سازی و تهییج را فعال میکند
۳-منبع تغذیه:
از طریق آن انرژی به سیستم لیزر می رسد، معمولا ولتاژ بالا با جریان کم می باشد
ترمینولوژی یا اصطلاحات لیزر
Light: نور
Amplification: به معنای تقویت، بسط، توسعه و افزایش.
Stimulated: تحریک الکترون ها و جابجایی آنها به تراز انرژی بالاتر جهت ساطع کردن فوتون.
Emission: تابش فوتون، زمانی اتفاق میافته که در یک اتم ، یک الکترون از مدار با تراز انرژی بالاتر به تراز انرژی پایین تر حرکت کند.
Radiation: تابش بخشی از فوتون های ساطع شده در جریان روند تحریک.
تقسیم بندی لیزرها
طبقه بندی لیزرها بر اساس فاکتور های مختلفی است که مهمترین آنها شامل:
توان
طول موج
ماده مولد
واکنش نور با بافت می باشد
طبقه بندی لیزر براساس توان
لیزرهای پرتوان، گرم یا سخت
با افزایش انرژی جنبشی در بافت و ایجاد حرارت اثر خود را اعمال میکنند
اثراتشان شامل:نکروز، کربونیزاسیون، تبخیر، کواگولاسیون و دناتور شدن پروتئین می باشد
۴۵-۵۰ درجه سانتیگراد: رتراکسیون و هیپرترمی و کاهش فعالیت آنزیمی
۶۰ درجه: آسیب پروتئینی و انعقاد
۸۰ درجه: آسیب کلاژن و اثر روی غشا سلولی
۸۰-۱۰۰ درجه: کتخریب مولکولی
۱۰۰-۴۰۰ درجه: کربونیزاسیون ، تبخیر و کندگی
>۸۰۰ درجه: برش
لیزرهای توان متوسط
بدون ایجاد حرارت بسیار بالا اثر درمانی خود را می گذارند و اثر تحریک نوری نیز در بافت دارند
امروزه بیشتر جایگزین لیزرهای کم توان هستند، سرعت اثر درمانی را افزایش و طول زمان درمان را کاهش میدهند
توان این رشته بین ۲۵۰-۵۰۰ میلی وات هست
لیزر کم توان یا سرد یا نرم
اثر حرارتی روی بافت ندارند و با تحریک نوری روی سلول باعث واکنش های نوری در بافت میشود
توان این لیزرها زیر ۲۵۰ میلی وات است
لیزر کم توان چیست؟
اولین لیزر کم توان هم در سال ۱۹۶۴ توسط یک جراح به نام دکتر آندرو مستر اصطلاح لیزر کم توان به کار برده شد.
به دلیل آنکه توان متوسط لیزر کم توان باعث افزایش دما در محل مورد استفاده نمیشود، به آن لیزر سرد هم گفته میشود. اینگونه لیزرها در دسته Class 3B/IIIb طبقه بندی میشوند.
نور مونوکروماتیک ساطع شده از پروب دستگاه لیزر کم توان طول موج بین ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ نانومتر دارند که شامل بخشی از نور مرئی قرمز و مادون قرمز هم میشوند.
مهمترین افتراق لیزر کم توان و پرتوان ایجاد واکنش فتوشیمیایی بدون ایجاد حرارت است
مهمترین فاکتور رسیدن به این خاصیت در لیزر ، توان آنها نیست بلکه دانسیته توان به ازا هر واحد سطح (سانتی متر مربع) هست
دانسیته کمتر از ۶۷۰ میلی وات بر سانتی متر مربع بدون ایجاد حرارت اثر تحریکی ایجاد میکنند
اصطلاحات دیگری که معادل لیزرکم توان هستند شامل :لیزرهای بیواستیمولاسیون، فتوبیومدولاسیون،لیزر کم انرژی ،لیزر سرد، لیزر نرم و لیزر با شدت پایین
چگونگی عملکرد لیزر در درمان زخم
تئوری درمان زخم با لیزر کم توان (لیزرتراپی زخم low-level laser therapy) به وسیله یک فرایند به نام Photobiomodulation قابل توجیه است. البته اصطلاحات و فرایندهای دیگیری هم در این بین دخیل هستند که در جدول زیر توضیحات هرکدام نوشته شده است.
لیزر کم توان تابیده شده به بدن میتواند از لایه درم پوست عبور کرده و با کروموفورهای بدن انسان وارد تعامل میشود. این تعامل یا محرک شروع یک پروسه زیستی است یا سرکوب کننده آن. برایند این اتفاقات تاثیرات مثبتی روی کل فرایند ترمیم زخم دارد.
مزایا و فواید استفاده از لیزر کم توان برای درمان زخم
بعضی از تاثیرات مثبت لیزرتراپی در درمان زخم شامل:
افزایش تکثیر فیبروبلاست ها
افرایش فعالیت ماکروفاژها
افزایش سنتز کلاژن ها
افزایش خونرسانی و اکسیژن رسانی به بافت ها
کاهش درد
بهبودی سریع زخم
کاهش نیاز به مصرف دارو و پانسمان
غیرسمی بودن
غیرتهاجمی بودن
تداخلات دارویی ندارد
استفاده از لیزر کم توان LLLT بر آنزیم های سلولی و مواد شیمیایی ایجاد که مسئول ایجاد التهاب و درد تاثیر میگذارد و آنها را کم میکند.
همچنین لیزر کمتوان تولید آنزیم هایی که موجب تحریک رشد و تکثیر سلول ها میشوند را افزایش میدهد.
تحقیقات نشان داده است که LLLT فعالیت ماکروفاژها را افزایش میدهد که به معنای افزایش آزادسازی میانجی های شیمیایی مرتبط با تولید فیبروبلاست است.
علاوه بر این، ثابت شده است که استفاده از لیزر کم توان باعث افزایش تولید کلاژن در بافت ها میشود.
تحقیقات دیگری نشان داده است که درمان با لیزر LLLT توانایی اکسیژن برای جدا شدن از هموگلوبین را افزایش میدهد. این بدتن معنی است که اکسیژن بیشتری در اختیار بافت های هایپوکسی قرار خواهد گرفت.
یکی از مزایای لیزرتراپی، سرعت عمل در انجام آن است. زیرا احتیاج به اتاق عمل خاص و… نیست. درمان سریع زخم احتمال عفونت و خونریزی را کاهش میدهد وپوست زیباتر به نظر میرسد.
در نهایت میتوان با قطعیت گفت که لیزر کم توان بر روی قابلیت های زیستی بدن مانند سنتز ATP، تکثیر سلول ها و سیستم ایمنی بدن تاثیر مثبت میگذارد و روند درمان زخم با سرعت بیشتری طی میشود.
موارد استفاده از لیزر کم توان
درمانگران باید همواره اطلاعات خود را به روز نگه دارند و آخرین تحقیقات انجام شده در زمینه درمان زخم با لیزر کم توان را مطالعه نمایند.
تا کنون در موارد زیر از لیزر کم توان استفاده شده است و نتایج مثبتی بدست آمده است:
- زخم های دیابتی
- زخم های عروقی
- زخم بستر
- زخم های مزمن
- زخم های نکروتیک
- زخم های عفونی یا آلوده
- زخم های حاد
موارد منع استفاده از لیزر کم توان
اگرچه اطلاعات دقیقی درمورد موارد منع استفاده از لیزر LLLT بر روی زخم گزارش نشده است، اما محققان توصیه میکنند در موارد زیر از لیزر کم توان استفاده نشود:
- در طی سه ماه اول بارداری
- روی بافت های سرطانی
- روی غده تیروئید
- روی چشم بدون عینک محافظ
پارامترها و تکنیک های استفاده از لیزر کم توان
پارامترهای قابل تنظیم در لیزر
پارامترهای قابل تنظیم برای درمان با لیزر کم توان بستگی به نوع لیزر و مقدار دوز دریافت شده دارد. مطالعات استفاده از لیزر هلیوم نئون و گالیم آرسنید برای بهبود سریع تر زخم با شدت ۴ و ۱۰ ژول بر سانتی متر مربع J/cm2 را توصیه میکند.
بیشتر دستگاه های لیزر کم توان LLLT امکان تنظیم مدت زمان تابیده شدن لیزر را در اختیار کاربر قرار میدهند. به طور کلی هرچه شدت لیزر بیشتر باشد، زمان کمتری لازم است تا لیزر روی زخم تابیده شود.
دوزهای بالاتر از ۵۰۰ mW یا استفاده از لیزر به مدت طولانی باعث سوختگی بافت ها میشود. توصیه میشود حداکثر یک نوبت درمان با لیزر در هر روز انجام شود.
نکات مهم در هنگام استفاده از لیزر کم توان برای درمان زخم
ضروری است در هنگام استفاده از لیزر، هم بیمار و هم درمانگر از عینک محافظ چشم استفاده نمایند. در تصویر ۲۰-۳ نمونه ای از این عینک ها قابل مشاهده است.
پاکسازی و ضدعفونی کردن کلیه تجهیزات دستگاه شامل پروب، صفحه کنترل، سیم، محل استقرار بیمار و… قبل و بعد از استفاده از دستگاه براساس دستورالعمل سازنده بسیار مهم است.
پس از شستشوی زخم و پاک کردن مواد زائد باقی مانده، زخم تا ۲ سانتی متر جلوتر از لبه زخم، با فیلم شفاف پوشانده میشود.
از آنجایی که لیزر میتواند از فیلم شفاف عبور کند، باید بیمار در یک وضعیت راحت قرار بگیرد و درمانگر دسترسی کامل به تمام مناطق لازم را داشته باشد.
در این حالت، پروب دستگاه باید در نزدیک ترین فاصله ممکن با زخم قرار بگیرد و این فاصله را در تمام مدت درمان حفظ کند تا بیشترین میزان انرژی وارد بدن شود.
توصیه میشود از انجام حرکات رفت و برگشتی اجتناب شود تا میزان دقیق تابش لیزر به بافت قابل اندازه گیری باشد. اگر زخم از پروب دستگاه بزرگتر باشد، نور لیزر باید بر روی تمام قسمت های زخم براساس روش گفته شده تابیده شود.
روش دیگر درمان زخم با لیزر آن است که پروب به طور پیوسته و یکسان بر روی تمام زخم حرکت داده شود تا تمام زخم پرتوی لیزر را دریافت کند.
در صورتی که از این روش برای درمان زخم با لیزر کم توان استفاده میشود، درمانگر باید پروب دستگاه با با سرعت آهسته و یکسان در تمام زخم حرکت دهد تا انرژی دریافت شده در سرتاسر بافت یکسان باشد.
پس از اتمام فرایند، بیمار و درمانگر عینک محافظ را از چشم خود برمیدارند. درمانگر با احتیاط فیلم شفاف را جدا میکند و در صورت نیاز، پانسمان مناسب روی زخم قرار میگیرد.
نتایج استفاده از لیزر سرد برای درمان زخم
درباره میزان تاثیر لیزر کم توان بر درمان زخم، مطالعات بسیار جامعی انجام گرفته است. بسیاری از دانشگاه های علوم پزشکی کشور ما هم در این زمینه تحقیقاتی انجام داده اند و نتیجه آن را در ژورنال های معتبر به چاپ رسانده اند. در زیر چند مقاله درمورد نتیجه درمان زخم دیابتی و لیزر بستر با لیزر سرد گذاشته شده است. همچنین فیلم رضایت بیماران از درمان زخم با لیزر سرد در کلینیک زخم مرهم اندیشه سلامت قابل مشاهده است.
اثر لیزر کمتوان در درمان زخمهای فشاری جانبازان نخاعی
استفاده از لیزرهای کم توان در ترمیم زخم
نقش لیزرتراپی در درمان زخـم پـای دیـابتی : یـک کارآزمـایی بـالینی تصادفی شده دو سوکور
سخن نهایی
استفاده از لیزر برای درمان زخم یکی از جدیدترین تکنیک های درمانی است که محققان همچنان در حال مطالعه و بررسی آن هستند.
توصیه میشود فعلا این روش به عنوان یک تکنیک کمک درمانی استفاده شود و شرایط بیمار در هنگام استفاده از لیزر کم توان به دقت بررسی شود تا بهترین نتیجه ممکن از آن حاصل شود.
به دلیل آنکه استفاده از لیزر کم توان برای درمان زخم، یک تکنیک بسیار حساس و دقیق میباشد، بیماران باید توجه داشته باشند که به مراکز مجاز، کلینیک های زخم و بیمارستان های خاص مراجعه نمایند تا از این روش برای درمان آنها استفاده شود. در صورتی که پارامترهای لیزر کم توان به درستی تنظیم نشود، ممکن است اثرات نامطلوبی روی سلامتی بیمار داشته باشد.
هزینه درمان زخم با لیزر
هزینه انجام لیزرتراپی برای درمان زخم بسته به وخامت زخم، شرایط بیمار و شرایط دیگر متغیر است و نمیتوان عدد دقیقی برای هزینه درمان زخم با لیزر کم توان تخمین زد. در صورتی که نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و دریافت مشاوره دارید، با تلفن ۰۹۱۵۴۸۰۸۰۴۲ تماس حاصل فرمایید.
منابع
Text and Atlas of Wound Diagnosis and
Treatment-Chapter 20: Low-Level Laser Therapy