اگزما ی پوستی یکی از شایع ترین بیماری‌های پوستی در کودکان و نوزادان است که دلیل و درمان قطعی آن هنوز مشخص نشده است. با آغاز فصل پاییز و زمستان و همزمان با اوج گیری آلودگی هوا، این مشکل در برخی از کودکان و نوزادان تشدید شود.
درماتیت آتوپیک یا اگزما چیست؟
اگزما یک عارضه پوستی شایع است که حدود ۳۰ درصد کودکان در استرالیا قبل از یک سالگی به آن مبتلا می شوند.
متاسفانه هنوز درمان مشخصی برای این بیماری وجود ندارد اما میتوان با استفاده از روش های مختلف، علائم و عوارض این بیماری را تحت کنترل درآورد.
اگزما نوعی التهاب پوستی است که ممکن است باعث ایجاد قرمزی، خارش، خشکی و پوسته پوسته شدن پوست صورت و یا بدن شود. حتی ممکن است در بعضی افراد اگزما باعث ترک خوردن و زخم شدن پوست شود.
عامل اصلی ابتلا به اگزما چیست؟
هنوز عامل اصلی ابتلا به این بیماری کشف نشده است اما اگر در خانواده کودک سابقه ابتلا به اگزما، آسم و یا تب یونجه وجود دارد احتمال اینکه این بیماری در کودک بروز کند، بیشتر است. همچنین گاهی اوقات موارد زیر ممکن است عامل ایجاد این بیماری باشد:
- گرم شدن بیش از حد پوست به دلیل پوشیدن لباس های زیاد، استفاده از پتو و گرمکن نامناسب
- حساسیت به شوینده ها و مواد شیمیایی
- حساسیت به بعضی از مواد غذایی
- حساسیت به گرد و خاک، گرده گیاهان، پوست، مو یا پشم حیوانات
گرما، خشکی و خاراندن باعث تشدید این بیماری میشود. برای کاهش علائم این بیماری در کودکان باید بدن او را همیشه خنک و مرطوب نگه داشت و از لباس ها و ملافه های نخی برای وی استفاده کرد.
نشانه ها و علائم و شکل اگزما در کودکان
نوزادان مبتلا به اگزما معمولا دچار راش پوستی قرمز و خشک در صورت خود می شوند اما این عوارض ممکن است روی بدن، گردن، پشت گوش، بازو ها و ران ها ایجاد شود. گاهی شدت خارش آنقدر زیاد می شود که کودک در طی شب نمی تواند بخوابد.
در کودکان بزرگتر معمولا این علائم در پوست دور زانو، مچ و آرنج دیده می شود.
در موارد خاص تمام بدن کودک دچار عوارض پوستی شدید می شود.
تغییر وخامت اگزما امری رایج است و ممکن است گاهی علائم بیماری خفیف تر و گاهی شدید تر شود. این موضوع نشان دهنده اهمیت مدیریت صحیح بیماری در هنگام عود و جلوگیری از عود کردن بیماری است .
یکی از رایج ترین مشکلاتی که ممکن است برای کودکان مبتلا به اگزما ، مخصوصا اگر بیماری به خوبی تحت کنترل قرار نگرفته باشد ، ابتلا به عفونت های ویروسی و باکتریایی ثانویه است .
مثلا اگر کسی دارای تبخال است نباید کودک مبتلا به اگزما را ببوسد ، زیرا ویروس تبخال احتمال ایجاد عفونت را بالا می برد .
کنترل اگزما در نوزادان
مراقبت از اگزمای کودکان در خانه
در اکثر موارد میتوان با شناسایی محرک ها و دور کردن آنها از کودک، اگزما را به خوبی کنترل کرد اما روش های زیر هم در کاهش علائم بیمار موثر است:
جلوگیری از تحریک پوست، مثلا ریختن آب دهان، خاراندن، تماس پستونک با پوست، ریختن مواد غذایی بر روی پوست میتواند باعث تشدید بیماری شود. بهتر است پس از غذا دور دهان کودک با حوله مرطوب تمیز شده و پس از خشک شدن با مرطوب کننده مناسب چرب شود .
عدم استفاده از لباس، رو تختی و ملافه، عروسک، صندلی ایمنی خودرو تهیه شده با پارچه های زبر و پشمی
عدم استفاده از خمیردندان، صابون و شامپو های قدرتمند و نامناسب
مرطوب کردن پوست کودک
استفاده از کرم های غلیظ و بدون بو در کنترل علائم اگزما در کودکان بسیار موثر است. معمولا روزی ۱ تا ۲ بار مالیدن این کرم ها به پوست کافی است اما با توجه به شرایط کودک شاید لازم باشد این مقدار بیشتر شود. معمولا این کرم ها نسبت به لوسیون ها کارایی بیشتری دارند اما ضروری است قبل از استفاده از هر نوع محصول، دستورات شرکت سازنده را به دقت مطالعه و با پزشک مشورت کرد.
درمان اگزما با وازلین
در بعضی موارد ممکن است استفاده از وازلین برای کنترل علائم اگزما کودکان موثر باشد اما توصیه می شود که از مرطوب کننده ها و پماد های توصیه شده توسط پزشکان متخصص برای درمان قطعی اگزما استفاده کرد.
خنک نگه داشتن کودک
گرما یکی از اصلی ترین محرک های اگزما است پس خنک نگه داشتن کودک برای کنترل علایم اگزمای کودکان بسیار حیاتی است:
بهتر است به جای پوشیدن ۱ لباس ضخیم، از ۱ یا چند لباس نخی نازک تر استفاده شود تا مدیریت دمای بدن آسان تر انجام شود. همچنین از روتختی و ملافه های نخی و نازک استفاده شود تا در هنگام خواب، پوست کودک آزرده نشود.
توصیه می شود که دمای اتاق کودک بین ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی گراد نگه داشته شود تا از ایجاد تعریق جلوگیری شود.
حمام روزانه با آب ولرم در صورتی که بدون استفاده از شوینده انجام شود ممکن است خارش و التهاب پوست را کمتر کند.
مراقبت های لازم از کودکان مبتلا به اگزما در خودرو
سفر با خودرو برای کودکان دارای اگزما معمولا تجربه ای ناخوشایند است. نور مستقیم خورشید و گرما باعث تشدید خارش و قرمزی پوست در کودکان می شود. توصیه می شود به محض نشستن در خودرو، از آفتابگیر مناسب جهت جلوگیری از تابش نور خورشید به کودک استفاده شود و سیستم تهویه خودرو همواره روشن باشد.
اگزما و عفونت
کودکان مبتلا به اگزما در معرض ابتلا به عفونت های مختلف باکتریایی و ویروسی هستند.
معمولا بر روی پوست همه افراد، باکتری های مختلفی وجود دارد. هنگامی که کودکان صورت خود را میخارانند، ممکن است باعث ایجاد زخم روی آن شوند، در این هنگام باکتری ها وارد زخم شده و زخم عفونت می کند.
انجام نکات زیر برای کاهش احتمال عفونت موثر است:
- مراجعه به پزشک و استفاده از دارو های تجویز شده برای کنترل علائم بیماری
- شستن دست ها قبل از تماس با پوست
- مرطوب نگه داشتن پوست با استفاده از مرطوب کننده های مناسب
- عدم تماس مستقیم دست با کرم و پماد در هنگام خارج کردن آنها از ظرف، بهتر است مقدار مناسبی از آن ها را روی یک دستمال یا ظرف تمیز گذاشته و از روی آن مالیدن به پوست استفاده کرد.
- شتسشوی روزانه پوست با شوینده های مناسب برای پاکسازی پوست از باکتری ها
چگونگی تشخیص عفونت در اگزما
معمولا هنگامی که اگزما دچار عفونت می شود، وضعیت آن به طور ناگهانی تغییر می‌کند، پوست دچار زخم و شکستگی می شود و ممکن است ترشحات زخم زیاد شود.
همچنین ممکن است رنگ اگزما مایل به زرد شود و دست زدن به آن دردناک شود.
اگر اگزما در ناحیه زانو و یا آرنج عفونی شود، حرکت دادن دست و پا باعث ایجاد درد و ناراحتی برای کودک می شود.
کنترل خارش در اگزما کودکان
خاراندن پوست باعث بدتر شدن علائم، ایجاد زخم و بالا رفتن احتمال عفونت می شود.
برای تسکین سریع خارش می توانید یک حوله نرم، خنک و مرطوب را بر روی پوست بگذارید و پس از ۵ تا ۱۰ دقیقه آن را بردارید، سپس با یک لایه کرم مرطوب کننده آن را بپوشانید.
کوتاه نگه داشتن ناخن های کودک و پرت کردن حواس او برای نخاراندن خودش هم از روش های موثر کنترل اگزمای کودکان است.
برداشتن پوسته های خشک از روی زخم
گاهی اوقات یک لایه پوست ضخیم و خشک بر روی زخم ایجاد میشود که یک مانغ در برابر دارو ها و پماد های مالیده شده بر روی پوست است. در این موارد لازم است به روش زیر، این پوسته های خشک برداشته شوند:
حمام کردن کودک به مدت ۳۰ دقیقه به طوری که پوسته ها نرم شوند و سپس آنها را با استفاده از لیف یا حمام نرم از روی پوست جدا کرد.
اگزما و رژیم غذایی
معمولا کودکان مبتلا به اگزما حساسیت های غذایی ندارند اما ممکن است مصرف بعضی از مواد، علائم بیماری را در آنها تشدید کند. در بعضی از بیماران، مواد غذایی زیر باعث تحریک شدید پوست و وخیم تر شدن بیماری می شود:
- شیر گاو
- تخم مرغ
- محصولات سویا
- گلوتن
- مغزها (خشکبار)
- ماهی
- صدف
داشتن یک رژیم غذایی مناسب با اگزما کلید کنترل انواع اگزمای پوستی است.
چه غذاهایی برای کاهش علائم اگزما مناسب است؟
ماهی‌های روغنی
ممکن است بتوانید علائم اگزما را با مصرف ماهی‌های روغنی مثل سالمون و شاه‌ماهی کاهش دهید. روغن ماهی دارای میزان زیادی از اسیدهای چرب امگا ۳ است و امگا ۳ خاصیت ضد التهابی قوی دارد. شما حتی می‌توانید برای بهره‌مند شدن از امگا ۳ از قرص‌های مکمل امگا ۳ استفاده کنید. به طور کلی توصیه میشود به صورت روزانه حداقل ۲۵۰ میلی‌گرم اسید چرب امگا ۳ دریافت کنید که بهترین حالت دریافت آن از غذا است.
غذاهای دارای کوئرستین
کوئرستین (Quercetin) فلاونولی بر پایه گیاهی است که به بسیاری از گیاهان، گل‌ها، میوه‌ها و سبزیجات کمک می‌کند تا رنگ خودشان را به دست بیاورند. این ماده همچنین یک آنتی‌اکسیدان و آنتی‌هیستامین قوی است؛ به این معنا که باعث کاهش التهابات و میزان هیستامین در بدن شما میشود. غذاهای دارای کوئرستین شامل این خوراکی‌ها می‌شوند:
- سیب
- بلوبری
- گیلاس
- بروکلی
- اسفناج
غذاهای دارای پروبیوتیک
غذاهایی مثل ماست و دوغ پروبیوتیک موادی دارند که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. غذاهایی که سرشار از پروبیوتیک هستند شامل این موارد می‌شوند:
- نان‌های پخته شده با خمیرترش
- پنیرهای نرم مثل پنیر گودا
- کلم ترش
- کفیر
انتخاب بهترین غذاها هم مشخصا به این بستگی دارد که شما به کدام غذاها حساسیت دارید. حتی غذاهایی که برای اگزما مناسب هستند (eczema-friendly) هم ممکن است در افرادی که به آن غذا حساسیت دارند باعث تشدید یا تحریک اگزما شوند.
اگزمای دیس هیدروزیس
اگزمای دیس هیدروزیس (Dyshidrosis) یا دیس هییدروتیک نوعی از اگزمای پوستی است که به شکل تاول‌های کوچک زیر پوستی ظاهر میشود. این نوع اگزما معمولا در کف پا، کف دست و انگشت‌ها ظاهر میشود.
اندازه این تاول‌ها بسیار کوچک است و در مرحله اولیه مانند گره‌هایی شن مانند زیر پوست احساس می‌شوند. بعد از چند روز تاول‌ها به سطح پوست می‌آیند و به شکل تاول‌های نقطه نقطه قابل مشاهده می‌شوند که خارش شدیدی دارند. این تاول‌ها باعث خشکی شدید پوست می‌شوند. درمان این اگزما معمولا با کرم و پمادی که پزشک متخصص تجویز می‌کند انجام میشود.
رژیم غذایی مناسب برای اگزمای دیس هیدروزیس
دلیل ایجاد این نوع اگزما مشخص نیست. اما برخی از مواد غذایی یا لمس برخی فلزات یا زمینه اگزما درماتیت در بدن میتواند موجب تحریک علائم اگزمای دیس هیدروزیس شود. برای مثال موادی مانند فلز نیکل و کبالت ممکن است باعث تشدید علائم شوند. رژیم غذایی مناسب اگزمای پوستی دیس هیدروزیس چیزی نیست جز عدم مصرف غذاهایی که نیکل و کبالت در ترکیبات خود دارند. این فلزات در مواد غذایی زیر یافت می‌شوند:
- غلات کامل
- گندم کامل
- چاودار
- جو دوسر
- کاکائو
- بیکینگ پودر
- محصولات سویا
- میوه خشک
- نخود
- غذاهای کنسروی
غذاهای سرشار از ویتامین C می‌توانند به کاهش جذب این مواد توسط بدن، کمک کنند. مثلا:
- فلفل دلمه ی
- پرتقال
- توت فرنگی
- گل کلم
- آناناس
- انبه
پانسمان های مرطوب برای درمان اگزما
استفاده از پانسمان های مرطوب مناسب برای کاهش علائم اگزما در کودکان بسیار موثر است. معمولا در شرایط زیر استفاده از این پانسمان ها توصیه می شود :
اگر کودک در طول شب دارای خارش و سوزش است
مشاهده خون رو روی ملافه و روبالشی کودک
عدم پاسخ مناسب به درمان های انجام شده شامل استفاده از پماد های کورتون
پانسمان های خیس با فراهم نمودن یک محیط خنک ، مرطوب محافظت شده در مقابل باکتری و ویروس ها، باعث التیام سریع زخم و کاهش علائم بیماری می شود.
همچنین با افزایش کیفیت خواب کودک، باعث کاهش استرس می شود که این مورد هم باعث کاهش شدت بیماری می شود.
درمان قطعی اگزما در کودکان
هنوز درمان قطعی و مشخصی برای اگزما وجود ندارد اما میتوان با رعایت توصیه های پزشکی ، علایم اگزما کودکان را کنترل کرد و از تشدید بیماری جلوگیری کرد . همچنین پس از مشورت با پزشک میتوان از درمان های دارویی اگزما استفاده کرد. بعضی پماد ها برای درمان اگزما کودکان وجود دارد که نتایج قطعی استفاده از آنها هنوز مشخص نیست.
مثلا جلوگیری از خشکی پوست، دوری از گرما، آلرژن ها، ادویه ها و غذاهای محرک، گیاهان و حیوانات که باعث ایجاد حساسیت می شوند، پاکسازی روزانه پوست، نخاراندن پوست، استفاده از دارو های کورتیزون تحت نظر پزشک و قرار دادن پانسمان مناسب بر روی پوست
اگزما در نوزادان تا کی ادامه دارد
بسیاری از والدین نگران هستند که اگزمای صورت نوزادان یا اگزمای بدن کودکان چه زمانی خوب می شود. تا کنون پاسخ مشخصی برای این سوال وجود ندارد. در بعضی موارد با بزرگتر شدن کودک، علائم اگزما برطرف می شود اما در بعضی موارد ممکن است این مشکل تا بزرگسالی همراه کودک باقی بماند.
منابع و مراجع قابل استفاده برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اگزمای کودکان
Knowing Your Childs Eczema Booklet
healthline
دیجی مگ