با توجه به پیشرفت های صورت گرفته در طراحی و ساخت پانسمان های مدرن و جدید ، استفاده از مواد  طبیعی بدن برای ترمیم و درمان زخم به طور گسترده تری مورد توجه قرار گرفته است ، یکی از این مواد کلاژن است.

در این مقاله با نقش این ماده در ترمیم زخم و پانسمان های کلاژن آشنا می شویم:

زخم های مزمن و مقاوم به درمان یکی از چالش های اصلی برای بیماران و البته درمانگران در سرتاسر دنیا است. حدود ۴.۵ میلیون نفر در ایالات متحده آمریکا مبتلا به زخم های مزمن در اندام های تحتانی خود هستند.اما ترمیم زخم همیشه مراحل عادی خود یعنی هموستاز hemostasis، التهاب inflammation ، تکثیر proliferation و بازسازی remodeling را طی نمیکند.

زخم های مزمن در مرحله التهاب متوقف می شوند و این امر موجب افزایش آنزیم های پروتئولیتیک proteolytic enzymes به همراه تخریب ماتریکس خارج سلولی ECM می شود. این اتفاق باعث تبدیل زخم به یک محیط فوق ملتهب hyperinflammatory و پروتئولیتیکی میشود که منجر به عدم ترمیم زخم و توقف روند ترمیم آسیب میشود.

بیوفیلم یکی از عوامل مهم تاخیر در ترمیم زخم است به طوری که حدود ۶۰ درصد زخم های مزمن حاوی بیوفیلم هستند. ثابت شده است که مدیریت و کنترل بیوفیلم یکی از اصلی ترین روش های درمان انواع زخم های مزمن و مقاوم به درمان است.

مدیریت بیوفیلم یک رویکرد فعال در فرایند درمان است که شامل ۲ مرحله زیر است: دبریدمان شارپ یا جراحی و استفاده از یک محصول ضد باکتری، غیر سمی و وسیع الطیف.

مطالعات اخیر استفاده از ماتریکس های کلاژن تصفیه شده PCMP پوشیده شده با یک لایه پلی هگزامتیلن بیگوانید  PHMBبرای زخم های مزمن ( که به دلایل مختلف ایجاد شده اند ) را توصیه و تائید می کند. این تکنولوژی موجب مقاومت به فرایند تخریب proteolytic میشود درحالی که یک اثر ضد میکروبی پایدار و موثر دارد.

پانسمان های حاوی کلاژن

کلاژن فراوان ترین پروتئین در داخل بدن است. نقش کلاژن در درمان زخم شامل جذب فیبروبلاست افزایش ماندگاری کلاژن جدید در بستر زخم است. تکنولوژی های استفاده شده در پانسمان  های مدرن حاوی کلاژن موجب تحریک رشد بافت جدید همراه با افرایش دبریدمان اتولیتیک، آنژیوژنز و اپیتلیالیزاسیون مجدد میشود.

زخم های مزمن موجب افزایش بیش از حد ماتریکس های متالوپروتئینازها MMPs میشود که این باعث تداخل با روند طبیعی درمان زخم میشود و طول درمان افزایش می یابد. برخی از پانسمان های مدرن علاوه بر کلاژن حاوی موادی مانند نقره، آلژینات، هیدروژل ، PHMB ، CMC و EDTA هستند.

پانسمان های حاوی کلاژن به عنوان پانسمان اصلی و در تماس مستقیم با پوست قرار میگیرند. این پانسمان ها حاوی بافت زنده هستند که معمولا منشا حیوانی دارند مثلا bovine  ،equine  ،porcine و avian. این پانسمان ها بر روی زخم های در حال گرانوله شدن و با ترشحات متوسط تا زیاد استفاده میشود.

پانسمان های حاوی کلاژن با جذب ترشحات اضافی زخم، رطوبت ایده آل و ضروری برای ترمیم زخم را فراهم میکنند تا روند ترمیم زخم به سرعت طی شود.

محصولات بیولوژیک CTPs در ابتدا به دلیل مقابله با مشکلات به وجود آمده در حین استفاده از آلوگرافت (پوست انسان) و زنوگرافت (پوست حیوان) توسعه یافتند. این محصولات موجب بازسازی بافت آسیب دیده میشود به طوری که قرار دادن آن ها بر روی زخم، ماتریکس خارج سلولی را بر روی زخم فراهم میکند که این باعث افزایش عملکرد ایمنی و بازسازی پوست میشود.

از این پانسمان ها میتوان بر روی زخم های پای دیابتی، وریدی، سوختگی، جراحی و تروماتیک استفاده کرد. علاوه بر اینها در مواردی مانند محل برداشت (donor sites) و انجام گرافت  به یکدیگر، پس از انجام جراحی با لیزر و جراحی های کودکان هم استفاده از این پانسمان ها بی تاثیر نیست.

فاکتورهای رشد

Becaplermin یک عامل رشد است که از یک پروتئین انسانی گرفته میشود که به طور سیستماتیک جذب نشده و باعث افزایش آنتی بادی های خنثی کننده نمی شود.

این ماده موجب افزایش تشکیل گرانولیشین زخم می شود و سرعت درمان زخم را افزایش میدهد.

مکمل دیپپتیدهای کلاژن

دیپپتیدهای کلاژن در واقع پرولین-هیدروکسی پرولین PO و هیدروکسی پرولین – گلیسین OG های بسیار متراکم هستند که معمولا در سطح سلول های پوستی، استخوانی و مفصلی قرار دارند.

PO و OG با ارسال سیگنال هایی به سلول موجب افزایش تولید پپتیدهای کلاژنی به وسیله فیبروسیت ها و سلول های غضروفی با هدف افزایش هیالورونیک اسید میشود که در نهایت تمام این ها باعث بهبود سریع تر زخم می شود.

نتیجه گیری

هدف اصلی در هنگام مواجهه با زخم های مزمن، ترمیم و بسته شدن هرچه سریع تر زخم و یا همان اپیتلیالیزاسیون مجدد است. دبریدمان شارپ باعث از بین بردن بیوفیلم میشود اما ظرف حدودا ۲۴ ساعت بیوفیلم مجددا جایگزین میشود.

تلفیق روش های مختلف مانند مدیریت بیوفیلم و استفاده از پانسمان های نوین در کنار انجام دبریدمان میتواند در اکثر موارد نتیجه بخش باشد و موجب افزایش رضایت بیمار و جلوگیری از ایجاد مشکلات بعدی برای وی شود.

منبع:

https://www.woundsource.com/blog/advanced-therapies-wound-management-role-collagen